Bệnh Đạo Ôn Lúa: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Nhận Biết Và Cách Phòng Trị Hiệu Quả

Bệnh Đạo Ôn Lúa

Bệnh đạo ôn lúa là nỗi lo dai dẳng của bà con nông dân mỗi vụ mùa. Tác hại của bệnh không chỉ ảnh hưởng đến từng lá, từng bông lúa mà còn kéo theo thiệt hại lớn về năng suất và thu nhập. Vậy làm sao để nhận biết sớm, hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng biện pháp phòng trừ hiệu quả? Hãy cùng Santari tìm hiểu chi tiết về bệnh đạo ôn lúa – từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách phòng trị bền vững, giúp bà con yên tâm sản xuất và bảo vệ tốt vụ mùa của mình.

1. Giới thiệu về bệnh đạo ôn lúa

Bệnh đạo ôn lúa là một trong những bệnh hại nguy hiểm nhất trên cây lúa, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng lúa. Đây là loại bệnh do nấm gây ra và có khả năng tấn công mọi giai đoạn phát triển cũng như mọi bộ phận của cây, từ lá, thân, bẹ đến cổ bông, gié và hạt.

Nếu không kịp thời phòng trừ, bệnh có thể khiến lúa cháy rụi, lép bông hàng loạt và làm thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế cho nông dân.

2. Bệnh đạo ôn lúa là gì?

Bệnh đạo ôn lúa (tên khoa học: Pyricularia oryzae) là loại bệnh phổ biến có thể xuất hiện từ giai đoạn mạ cho đến khi thu hoạch. Nấm gây bệnh hình thành bào tử, phát tán qua gió và nước, lây lan rất nhanh nếu điều kiện thời tiết thuận lợi.

Bệnh đạo ôn lúa là gì?

3. Nguyên nhân gây bệnh đạo ôn

3.1. Tác nhân gây ra bệnh là loài nấm Pyricularia oryzae.

• Là loài nấm ký sinh phổ biến trên cây lúa.
• Bào tử có khả năng phát tán xa (có thể đến 10.000m).
• Phát sinh và phát triển mạnh trong điều kiện ẩm độ cao >90%, nhiệt độ từ 24–28°C.

3.2. Cơ chế gây hại của nấm

4. Dấu hiệu để nhận diện bệnh đạo ôn

4.1. Trên cổ bông

Bệnh đạo ôn cũng rất dễ tấn công vào cổ bông lúa, giai đoạn cực kỳ quan trọng đối với năng suất. Vết bệnh thường có màu nâu xám, khiến cổ bông teo thắt lại, yếu dần và dễ bị gãy. Khi nhiễm nặng, toàn bộ bông có thể bị lép trắng hoặc lép lửng. Đặc biệt nếu bệnh xuất hiện trước giai đoạn “vào chắc” – khi hạt lúa đang phát triển, thì sẽ khiến hạt không hình thành được, gây mất trắng năng suất.

Dấu hiệu để nhận diện bệnh đạo ôn trên cổ bông.

4.2. Trên lá lúa

Triệu chứng đầu tiên của bệnh đạo ôn thường xuất hiện trên lá lúa với các chấm nhỏ màu xanh xám hoặc vệt dầu mờ khó nhận biết. Khi bệnh tiến triển, các vết này phát triển thành hình thoi đặc trưng, còn gọi là hình mắt én, có phần giữa màu xám tro, viền ngoài màu nâu. Nếu không được xử lý kịp thời, các vết bệnh sẽ lan rộng, nối tiếp nhau khiến lá bị cháy khô, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng quang hợp và sức khỏe toàn bộ cây lúa.

Dấu hiệu để nhận diện bệnh đạo ôn trên lá lúa.

4.3. Trên các bộ phận khác như bẹ lá, đốt thân

Ngoài lá và cổ bông, bệnh đạo ôn còn gây hại trên bẹ lá và đốt thân – những bộ phận nâng đỡ sự sinh trưởng của cây. Trên bẹ lá, vết bệnh thường có màu thâm đen, khiến bẹ bị mềm nhũn và dễ lụi tàn. Còn ở phần đốt thân, nấm gây bệnh khiến mô bị mục nát, khiến thân cây yếu đi, dễ gãy đổ khi gặp gió mạnh, đặc biệt là ở thời kỳ trổ bông hoặc sắp thu hoạch.

Dấu hiệu để nhận diện bệnh đạo ôn trên các bộ phận khác.

5. Những điều kiện dễ khiến bệnh bùng phát

5.1. Thời tiết và môi trường

• Thời tiết âm u, mưa phùn, có sương mù vào sáng sớm.
• Nhiệt độ lý tưởng cho bệnh phát triển: 18–28°C.
• Độ ẩm không khí > 90%.

5.2. Tập quán canh tác dễ làm bệnh bùng phát

• Gieo sạ dày, độ ẩm dưới tán lá cao.
• Bón phân mất cân đối – đặc biệt thừa đạm, thiếu kali, lân.
• Sử dụng giống nhiễm bệnh ở các khu vực trũng, đất giữ nước kém.

6. Chu kỳ phát triển và cơ chế lây lan

7. Cách phòng và trị bệnh đạo ôn hiệu quả

7.1. Biện pháp canh tác

Dọn sạch rơm rạ, cỏ dại trước khi gieo. Gieo sạ mật độ vừa phải để giảm ẩm độ dưới tán lá. Bón phân N-P-K cân đối theo từng giai đoạn. Tránh bón đạm khi lúa trổ đòng hoặc làm hạt – giai đoạn dễ nhiễm bệnh.

Cách phòng và trị bệnh đạo ôn hiệu quả.

7.2. Sử dụng giống kháng bệnh

Ưu tiên chọn giống có khả năng kháng đạo ôn tốt. Thay đổi giống định kỳ để hạn chế tích tụ nguồn bệnh.

7.3. Phòng trừ bằng thuốc hóa học

Để kiểm soát bệnh đạo ôn hiệu quả, bà con nên sử dụng các loại thuốc trừ bệnh có chứa hoạt chất đặc trị như Tricyclazole, Isoprothiolane, Tebuconazole, Iprobenfos, Azoxystrobin… Những hoạt chất này có khả năng ức chế sự phát triển và lây lan của nấm gây bệnh, đặc biệt khi được sử dụng đúng thời điểm và liều lượng.

 Lưu ý quan trọng: Nên phun thuốc vào lúc chiều mát, khi trời không còn nắng gắt để thuốc bám tốt hơn và tránh bốc hơi nhanh. Đặc biệt, cần tuân thủ nguyên tắc “4 đúng”:

• Đúng thuốc (chọn đúng loại có hoạt chất đặc trị đạo ôn)
• Đúng lúc (phun khi bệnh mới chớm xuất hiện hoặc phòng trước trổ 7–10 ngày)
• Đúng liều lượng (không pha đặc hay loãng hơn khuyến cáo)
• Đúng cách (phun đều, ướt đều thân và lá lúa)

8. Ứng dụng biện pháp sinh học

Dùng chế phẩm sinh học chứa Trichoderma để kiểm soát nấm bệnh trong đất. Bón phân hữu cơ vi sinh giúp tăng sức đề kháng tự nhiên cho cây.

Cách phòng và trị bệnh đạo ôn hiệu quả.

9. Kết luận và lời khuyên thực tế

Đạo ôn là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng lúa, đặc biệt vào mùa Đông Xuân khi thời tiết ẩm ướt, âm u. Để phòng trừ hiệu quả, bà con cần chủ động áp dụng đồng bộ các biện pháp từ canh tác hợp lý, chọn giống kháng, đến sử dụng thuốc đúng lúc và đúng kỹ thuật. Tuyệt đối không chủ quan, nhất là khi lúa bước vào giai đoạn mẫn cảm như trổ đòng hay vào chắc. 

Đừng quên theo dõi thời tiết thường xuyên và có phương án phòng bệnh sớm. Để được tư vấn các sản phẩm phân bón và thuốc phòng trị bệnh hiệu quả, bà con có thể liên hệ Santari – đơn vị đồng hành cùng nông dân trong từng mùa vụ, vì một nền nông nghiệp bền vững và năng suất cao.